- माधवकुमार नेपाल
एउटा कम्युनिष्ट कार्यकर्ता कस्तो हुनुपर्छ
मानव जीवनको अर्थ के हो ? असल मानिस कसरी बन्ने ? यस्ता मूलभूत प्रश्नमा स्पष्ट नभई एउटा मानिस ‘कम्युनिष्ट’ बन्नै सक्दैन । मानव जीवनको अर्थ मानव समुदायको सेवा गर्नु हो । असल व्यवहार र कामबाट मात्र असल मानिस बन्न सकिन्छ । यिनै असल भावना भएका मानिस नै कम्युनिष्ट हुन सक्छन् । कम्युनिष्ट पार्टीका कार्यकर्ता हुनलाई जनताप्रतिको समर्पण र सिद्धान्तप्रतिको निष्ठाका साथै इमान्दार र आदर्शवान् हुनु आवश्यक छ ।
हामी मानिस हौँ र कम्युनिष्ट पनि हुन चाहन्छौँ भने हामी असल मानिस हुनुपर्छ । असल मानिस हुनका लागि जनताको सेवामा आफूलाई समर्पित गर्नुपर्छ । यदि हामी कम्युनिष्ट हौँ भने समाजलाई हेर्ने दृष्टिकोण स्पष्ट हुनुपर्छ । समाजमा विद्यमान समस्या के के हुन्, तिनको पहिचान गर्न सक्नुपर्छ । जनताका पीडा र वेदना के हुन्, त्यो हामीले देख्न, सुन्न र महसुस गर्न सक्नुपर्छ । ती समस्या समाधानका लागि अग्रसर हुन सक्नुपर्छ । छोटकरीमा भन्नु पर्दा, कम्युनिष्ट पार्टीको कार्यकर्ता हुन मुलभूत रूपमा तीन शर्त छन्ः पहिलो– माक्र्सवाद–लेनिनवादी सिद्धान्तमा दृढ हुनु, दोस्रो वर्गीय चेतना सहित जनताका सेवामा आफूलाई समर्पित गर्नु, जनताको पीडा र वेदनालाई आत्मसात् गर्नु, जनतालाई सबैखाले अन्याय, अत्याचार, शोषण र उत्पीडनबाट मुक्ति दिलाउनका निम्ति लाग्नु । तेस्रो–देशको स्वाभिमानको रक्षा गर्नु, देशको हित र कल्याणका लागि आफूलाई समर्पित गर्नु र एउटा सच्चा देशभक्त हुनु ।
हाम्रो देश दुई ठूला शक्ति राष्ट्रका बीचमा रहेको छ । यसले आफ्नो अस्तित्वको रक्षा कसरी गर्ने ? स्वतन्त्र र असंलग्न परराष्ट्र नीतिको अवलम्बन कसरी गर्ने ? विश्व राजनीतिमा आफ्नो छुट्टै पहिचानलाई कसरी कायम राख्ने ? यस्तै गम्भीर चुनौती हाम्रासामु खडा भएको छ । यसर्थ, नेपालको राजनीतिमा क्रियाशील कम्युनिष्ट पार्टीले देशभक्तिको झण्डा बुलन्द गर्ने, कुनै पनि शक्तिका सामु ननिहुरिने र सबै मित्र राष्ट्रसँग सद्भावपूर्ण सम्बन्ध कायम राख्दै नेपालको राजनीतिमा क्रियाशील कम्युनिष्ट पार्टीले देशभक्तिको झण्डा बुलन्द गर्ने, कुनै पनि शक्तिका सामु ननिहुरिने र सबै मित्र राष्ट्रसँग सद्भावपूर्ण सम्बन्ध कायम राख्दै तटस्थताको नीति अवलम्बन गर्दै अगाडि ढ्नुपर्छ । तटस्थताको नीति अवलम्बन गर्दै अगाडि बढ्नुपर्छ । हामी सबैसँग मित्रवत् सम्बन्ध राख्न चाहन्छौँ, यस मान्यताका साथ अगाडि बढ्नुपर्छ ।
एउटा योग्य र सक्षम कम्युनिष्ट बन्न अध्ययनशील हुन त्यत्तिकै आवश्यक हुन्छ । अध्ययनले कुनै पनि विषय, घटना र सन्दर्भहरूलाई बुझ्ने र सही ढङ्गले विश्लेषण गर्ने क्षमता मात्रै प्रदान गर्दैन, ज्ञानको दायरासमेत फराकिलो बनाउँछ । यसले समस्याको पहिचान र समाधानको वैज्ञानिक आधारसमेत प्रदान गर्छ । सत्यको खोजी गर्छौंँ । हामी समाजमा विद्यमान सबैखाले अन्याय, अत्याचारविरुद्ध जुध्न चाहन्छौँ । माक्र्सवादी, अर्थात् कम्युनिष्ट भएका हुनाले सर्वहारा वर्ग दृष्टिकोण बोकेर अगाडि बढ्छौँ । यस दृष्टिकोणमा रहेको भिन्नताले नै कम्युनिष्ट र गैरकम्युनिष्ट भन्ने मूलभूत आधार छुट्टिन्छ । हाम्रो समाज वर्गीय व्यवस्थामा आधारित छ । यहाँ वर्ग सङ्घर्ष वा वर्गीय अन्तरविरोध विद्यमान छन् । हामी मेहनती जनताका पक्षमा, अन्याय र अत्याचारबाट पिल्सिएका जनताका पक्षमा आफूलाई दृढताका साथ उभ्याउँछौँ । शोषक, सामन्त, जाली–फटाहा, दलाल पूँजीपति वर्ग, साम्राज्यवाद र प्रभुत्ववादका विरुद्ध दृढताका साथ जुध्छौँ । व्यवस्थित अध्ययनले नै हामीलाई प्रगतिशील विचार निर्माणमा टेवा पु¥याउँछ र हामीलाई राजनीतिको केन्द्रविन्दुमा रहेर देश र जनताको हितमा लाग्न मार्गनिर्देश गर्छ ।
कम्युनिष्ट पार्टी कस्तो पार्टी हो ?
नेपालमा विसं २००६ मा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी(नेकपा)को स्थापना भयो । नेकपाले आफ्नो स्थापनाकालदेखि नै क्रान्तिकारी दृष्टिकोण र कार्यदिशा अवलम्बन गर्दै सङ्घर्षका विविध रूपको प्रयोग गर्दै राष्ट्रियता, लोकतन्त्र र जनजीवीकाका लागि विभिन्न प्रकारका जनान्दोलन र जनक्रान्तिमा अग्रणी भूमिका निर्वाह गरेको छ । २०६२÷६३ को शान्तिपूर्ण जनक्रान्तिबाट सामन्ती राजतन्त्रको अन्त्य गरी गणतन्त्र, सङ्घीयता, धर्म निरपेक्षता, समावेशिता, समानुपातिकता जस्ता विशेषतासहितको लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापना गर्नमा र समाजवादको दिशामा अगाडि बढ्ने मान्यता स्थापित गर्ने कुरामा कम्युनिष्ट पार्टीको निर्णायक भूमिका रहेको छ । कम्युनिष्ट पार्टी भनेको विचारमा आधारित क्रान्तिकारीहरूको सङ्गठन हो । यससँग सही विचार, सिद्धान्त, कार्यदिशा र नीति हुनुपर्छ । यो वैज्ञानिक समाजवादको मान्यता बोकेर चल्ने गर्छ । यसमा ज्ञान र चेतनाले युक्त नेता–कार्यकर्ता हुन्छन् । त्यस्ता नेता र कार्यकर्ता आफूलाई जनताप्रति समर्पित गरेर अगाडि बढेका हुन्छन् । त्यो समर्पण भावका साथ अगाडि बढ्नु भनेको समाजका यावत् समस्या, विकृति र विसङ्गतिको अन्त्य गर्नका निम्ति नै हो । पीडामा परेका जनतालाई पीडामुक्त कसरी गर्ने भन्ने हो । त्यस कुरालाई दिमागमा राखेर जनतालाई जागृत गर्ने र सङ्गठित गर्ने काम गर्नुपर्छ । ती नेता–कार्यकर्ताले आफ्नो ध्यान यसमा केन्द्रित गर्नुपर्छ ।
कुनै पनि नेता र कार्यकर्तामा दूरदृष्टि हुनुपर्छ, एउटा आदर्शका निम्ति समर्पित हुनुपर्छ । निष्ठाको राजनीति गर्नुपर्छ, जनताका निम्ति आपूmलाई समर्पित गर्नुपर्छ । त्यसका निम्ति सही नीति र सही विचार ग्रहण गर्नुपर्छ । त्यसका आधारमा कम्युनिष्ट पार्टी भनेको विचारमा आधारित क्रान्तिकारीहरूको सङ्गठन हो । यससँग सही विचार, सिद्धान्त, कार्यदिशा र नीति हुनुपर्छ । यो वैज्ञानिक समाजवादको मान्यता बोकेर चल्ने गर्छ । यसमा ज्ञान र चेतनाले युक्त नेता–कार्यकर्ता हुन्छन् । त्यस्ता नेता र कार्यकर्ता आफूलाई जनताप्रति समर्पित गरेर अगाडि बढेका हुन्छन् । समाज परिवर्तन गर्न अग्रसर हुनुपर्छ । हामी यो उद्देश्यका साथ अगाडि बढ्न सक्यौँ भने कम्युनिष्ट पार्टीको औचित्य पुष्टि गर्न सक्छौँ । त्यसपछि मात्रै हामी पार्टीलाई जनताका बीचमा स्थापित गर्न सक्छौँ । कम्युनिष्ट आन्दोलनलाई लोकप्रिय बनाउने जिम्मेवारी पनि हामी पूरा गर्न सक्छौँ । समाजमा रहेका सबैखाले शोषण–उत्पीडन र विभेदको अन्त्य गर्दै न्याय र समानतालगायत स्वतन्त्रतामा पुग्न सकिन्छ भन्ने विश्वाससहित क्रान्तिका उपलब्धिहरूको रक्षा गर्दै शान्तिपूर्ण सङ्घर्ष र लोकतान्त्रिक विधिबाट मुलुकको आर्थिक-सामाजिक रूपान्तरणसहितराष्ट्रिय पूँजीको विकास गरेर सामाजिक न्याय र लोकतान्त्रिक मूल्यमा न्यतासहितको समाजवादको आधार निर्माण गर्नु हाम्रो तात्कालिक लक्ष्य बनेको छ । दलाल नोकरशाही पूँजीवादी शोषण, दमन र उत्पीडन तथा साम्राज्यवादी हस्तक्षेपका विरुद्ध सङ्घर्ष गर्दै स्वाधीन राष्ट्रिय अर्थतन्त्रका जगमा उभिएको समृद्ध नेपाल निर्माणको आर्थिक रूपान्तरण अभियान सञ्चालन गर्नु नै हाम्रो मूल उद्देश्य रहेको छ । सामन्तवादको अवशेषका रूपमा रहेका कुरीति, अन्धविश्वास र रुढीवाद तथा सामाजिक विकृति र विसङ्गतिको समूल अन्त्यका निम्ति सामाजिक–साँस्कृतिक रूपान्तरण अभियान सञ्चालन गर्ने हाम्रा तात्कालिक काम भएको छ । न्याय, समानता र सम्मानको सामाजिक परिवेश सिर्जना गर्नु र लोकतान्त्रिक प्रगतिशील आचरण भएको सुसंस्कृत नागरिक उत्पादन गर्नु हाम्रो मूल जिम्मेवारी रहेको छ ।
संविधानको सर्वोच्चता, विधिको शासन, मानवाधिकार एवं मौलिक हकको प्रत्याभूति, शक्तिपृथकीकरणको सिद्धान्त, बहुलवादी खुला समाज, बहुदलीय प्रतिस्पर्धा, आवधिक निर्वाचन, जननिर्वाचित प्रतिनिधिद्वारा सरकार सञ्चालन, प्रतिपक्षको संवैधानिक व्यवस्था र स्वतन्त्र न्यायपालिका लगायत आधुनिक लोकतन्त्रका विश्वव्यापी मूल्यमान्यताप्रतिको प्रतिबद्धता र जनताको बहुदलीय जनवाद(जबज)का समयसापेक्ष मूल्यमान्यताहरूको रक्षा र विकास गर्दै समाजवादको दिशामा अगाडि बढ्ने हाम्रो लक्ष्य रहेको छ । जनसमुदायसँग घनिष्ठ सम्बन्ध राख्दै सबै प्रकारका शोषण, उत्पीडन, अन्याय, असमानता र विभेदको समाप्तिका लागि सङ्घर्ष गर्नु र निःस्वार्थ रूपमा देश, जनता र क्रान्तिको सेवामा समर्पित हुनु कम्युनिष्ट पार्टीका सदस्यहरूको मूल कर्तव्य रहेको छ । उपर्युक्त कामहरू सम्पन्न गर्न कम्युनिष्ट पार्टीले नेपाली समाजको रूपान्तरणको उद्देश्यलाई अगाडि सा¥यो, नेपालमा शोषक, सामन्तको सत्ता उखेलेर फाल्ने संकल्प गर्दै सर्वहारा–श्रमजीवी वर्गको नेतृत्वमा नयाँ राज्यसत्ता स्थापना गर्ने लक्ष्य तय ग¥यो । नयाँ सत्ता स्थापना गर्न उसले जनतामा चेतना र जागरण पैदा गर्ने काम ग¥यो । जनतालाई सचेत नबनाई परिवर्तन सम्भव छैन भन्ने निष्कर्ष निकाल्यो । यसकारण कम्युनिष्ट पार्टीमा आबद्ध भएका व्यक्तिहरूको उद्देश्य नै जनतामा ज्ञान, चेतना र जागरण पैदा गर्नु हो । जनतालाई ज्ञानका माध्यमबाट सचेत र जागरुक बनाइसके पछि उनीहरूलाई सङ्गठित गर्ने हो । ती सङ्गठित जनतालाई आफ्ना समस्यामा एकताबद्ध बनाएर परिचालन गर्ने हो ।
यसर्थ, जनपरिचालन, जनसङ्घर्ष वा जनआन्दोलनसँग कम्युनिष्ट पार्टीको घनिष्ठ सम्बन्ध रहन्छ । दलाल नोकरशाही पूँजीवादी शोषण, दमन र उत्पीडन तथा साम्राज्यवादी हस्तक्षेपका विरुद्ध सङ्घर्ष गर्दै स्वाधीन राष्ट्रिय अर्थतन्त्रका जगमा उभिएको समृद्ध नेपाल निर्माणको
आर्थिक रूपान्तरण अभियान सञ्चालन गर्नु नै हाम्रो मूल उद्देश्य रहेको छ ।सामाजिक विकृतिका विरुद्ध लाग्नु कम्युनिष्ट कार्यकर्ताहरूको मूल कार्यहो । आज पनि नेपाली समाजमा मिटर ब्याजीहरूको चरम अत्याचारले जनता पीडित छन् । शोषण र अत्याचार तथा गरीबी र अभावले जनताको जीवन कष्टकर बनेको छ । महिला हिंसाका घटना त्यत्तिकै कहालीलाग्दा छन् । दलितमाथि विभेदपूर्ण व्यवहार विद्यमान छ । गरीब–निमुखा जनतासहित सबै किसिमका उत्पीडनमा परेका जनताको अवस्था अत्यन्त दर्दनाक छ । जनताको गाँस, बास, कपास, शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारीको समस्या त्यत्तिकै विकराल छ । जनताको मुक्तिका लागि, जनताको समृद्ध जीवनका निम्ति लागिपर्नु नै सही अर्थमा कम्युनिष्ट पार्टी र यसका नेता, कार्यकर्ता र सदस्यको कर्तव्य हुनुपर्छ । न्याय, समानता र सुखी जीवनका लागि लाग्नु नै कम्युनिष्ट पार्टीका नेता र कार्यकर्ताको उद्देश्य हुनुपर्छ ।
कम्युनिष्ट आन्दोलनको भूमिकाबारे
आज नेपालको कम्युनिष्ट आन्दोलन एउटा नयाँ परिवेशमा उभिएको छ । नेपालको कम्युनिष्ट आन्दोलनले धेरै उकाली र ओराली पार गरेको छ । कहिले एकताबद्ध हुने गर्छ, कहिले अनेक समूहमा विभाजित हुँदै आआफ्नै ढङ्गले अगाडि बढ्ँदै आएको छ । विसं २००६ मा स्थापित नेकपाले किसान आन्दोलनलगायत अनेकौंँ आन्दोलन सञ्चालन गरेर जनतामा आफ्नो प्रभाव विस्तार गर्न थाल्यो । दोस्रो महाधिवेशनबाटै यस पार्टीमा दक्षिणपन्थी नेतृत्व हावी भयो । विचार पुष्पलालको, नेतृत्व केशरजङ्ग रायमाझीको रहन पुग्यो । रायमाझीले पार्टीलाई दक्षिणपन्थी भासमा पु¥याए । उनले कम्युनिष्ट पार्टीलाई राजतन्त्रको सहयोगीका रूपमा उभ्याउने कोशिश गरे ।
यी सबै कारणले पार्टीभित्र विद्रोहको आवाज उठ्यो । क पुष्पलालले आफैँले स्थापना गरेको पार्टीको नेतृत्वसँग विद्रोह गर्नुप¥यो । उहाँले नेकपालाई पुनर्गठित गर्ने अभियान थाल्नुभयो । यसरी कम्युनिष्ट पार्टी अगाडि बढ्दै जाने क्रममा २०२८ सालमा झापामा वर्गसङ्घर्ष भयो । विसं २०३१ मा कोअर्डिनेशन केन्द्र(कोके)को नाममा एक अपिल जारी गर्ने काम भयो । विसं २०३२ मा कोके स्थापना गरियो । विसं २०३५ मा नेकपा (माले) स्थापना भयो । तत्कालीन मालेले उग्रवामपन्थी सोचहरूलाई सच्याउँदै, कार्यशैलीमा सुधार गर्दै जनताको चाहनाबमोजिमको लोकतान्त्रिक सङ्घर्षमा आफूलाई होम्यो । प्रजातन्त्र प्राप्तिको आन्दोलनमा कम्युनिष्ट पार्टी सरिक भयो । फलस्वरूप, वाममोर्चाका रूपमा कम्युनिष्ट शक्तिहरू एकताबद्ध भएपछि २०४६ सालमा ३० वर्षदेखि थोपरिएको एकतन्त्रीय निरङ्कुश पञ्चायती व्यवस्था ढाल्न सम्भव भयो । यसपछि नेपालको राजनीतिमा कम्युनिष्ट पार्टीले जनताका माझमा आफ्नो प्रभाव विस्तार गर्दै लग्यो । विभिन्न कम्युनिष्ट घटक मिल्ने क्रममा हामीले मालेलाई नेकपा (एमाले) का रूपमा एकताबद्ध गर्दै अगाडि बढायौँ । पछि २०४८ सालको आमनिर्वाचनबाट पार्टीले आफ्नो बलियो हैसियत प्रदर्शन ग¥यो ।
तत्कालीन महासचिव कमरेड मदन भण्डारीले “कम्युनिष्ट पार्टीलाई पुरानो मान्यताका साथ चलाएर तत्कालीन महासचिव कमरेड मदन भण्डारीले “कम्युनिष्ट पार्टीलाई पुरानो मान्यताका साथ चलाएर हुँदैन, प्रजातान्त्रिक मूल्य र मान्यतालाई आत्मसात् गर्नुपर्छ, यसमाथि लाग्ने गरेको अधिनायकवादी आरोपलाई हामीले अस्वीकार गर्नुपर्छ” भनेर नयाँ विचारको बीजारोपण गर्नुभयो । हुँदैन, प्रजातान्त्रिक मूल्य र न्यतालाई आत्मसात् गर्नुपर्छ, यसमाथि लाग्ने गरेको अधिनायकवादी आरोपलाई हामीले अस्वीकार गर्नुपर्छ” भनेर नयाँ विचारको बीजारोपण गर्नुभयो । उहाँले आफूले अगाडि सार्नुभएको ‘जबज’ मार्फत राजनीतिक पार्टीको लोकतान्त्रिकीकरणको अभियानकर्मी हामी नै हुनुपर्छ भन्ने दृष्टिकोण अगाडि सार्नुभयो । त्यसभित्र समाज र राज्यसत्ताको लोकतान्त्रिकीकरण पनि हामीले नै गर्नुपर्छ भन्ने विचार अगाडि सार्नुभयो । त्यसले कम्युनिष्ट पार्टीलाई हेर्ने दृष्टिकोणमा नै परिवर्तन ल्यायो । राजनीति र शासन सत्तामा रहेका निरङ्कुश प्रवृत्तिलाई परास्त गर्न उहाँले लोकतन्त्रका अन्तरराष्ट्रिय मूल्यमान्यताका आधारमा अगाडि बढ्ने विचार अगाडि सार्नुभयो । उहाँले अगाडि सारेका विचारका कारण कम्युनिष्ट पार्टीको लोकप्रियता अझ बढ्न थाल्यो । कम्युनिष्ट पार्टीमाथि लगाइएका आरोपहरू स्वतः खण्डित हुन थाल्यो र एमाले जनताको आकर्षणको केन्द्रका रूपमा स्थापित भयो । अनि २०५१ सालको मध्यावधि निर्वाचनमा सबभन्दा ठूलो दलका रूपमा एमाले अघि आयो । त्यसपछि गठित सरकारले जनपक्षीय नीतिहरू अवलम्बन ग¥यो ।
विसं २०६६–२०६७ मा फेरि कम्युनिष्ट पार्टीको नेतृत्वमा सरकार गठन भएको बेलामा दूरगामी तथा राष्ट्रिय महत्त्वका परियोजनाहरूको थालनी गर्ने काम भयो । तराई–द्रुतमार्ग (फाष्ट ट्रयाक) देखि निजगढ विमानस्थल, मध्यपहाडी (पुष्पलाल) लोकमार्गसहित थुप्रै जलविद्युत् परियोजना, पर्यटन क्षेत्रको प्रवद्र्धनदेखि सबै क्षेत्रमा आमूल परिवर्तन गर्ने सोच कम्युनिष्ट पार्टीले नेतृत्वको गरेको त्यही दोस्रो सरकारबाट भयो । त्यसले देशको औद्योगिकीकरणका निम्ति स्वदेशी उत्पादन, श्रम र सीपलाई बढावा दिने काम ग¥यो । शिक्षा, स्वास्थ्य क्षेत्रको विकास गर्ने काम अगाडि सा¥यो । ‘जनता आवास कार्यक्रम’ देखि महिला, बालबालिका र युवाहरूको हितमा एकसेएक थुप्रै राम्रा कार्यक्रम अगाडि सारियो । समाजमा उत्पीडनमा परेका दलित, महिला, अपाङ्ता भएका नागरिकका हितमा अनेक काम भए । राज्य सञ्चालनमा सुशासनको प्रत्याभूति हुने कार्यक्रम लागु गरियो । यसप्रकार एउटा राजनीतिक शक्तिका रूपमा कम्युनिष्ट पार्टीको लोकप्रियता बढ्यो । यस पार्टीप्रति जनताको विश्वास झनै बढ्यो र आज नेपालको कम्युनिष्ट आन्दोलन एउटा उन्नत धरातलमा उभिएको छ ।
राजनीतिप्रति वितृष्णा समाप्तिको उपाय
पछिल्ला दिनहरूमा राजनीति र राजनीतिक दलका नेताप्रतिको वितृष्णा बढ्दो छ । राजनीतिक दल र नेताहरूको चिन्तन र कार्यशैलीलाई लिएर विभिन्न किसिमका आलोचना हुने क्रम बढ्दो छ । नयाँ पुस्तामा पनि विभिन्न कारणले राजनीतिप्रतिको धारणा बिग्रँदो छ । यसो हुनुको कारण हो, राजनीतिमा हावी भएको व्यक्तिवाद र भ्रष्टीकरण । यी दुई चिजलाई जबसम्म हामी परास्त गर्न सक्दैनौँ, तबसम्म राजनीतिक स्वच्छता कायम हुनै सक्दैन । तिनै दुई पक्षलाई परास्त नगरेसम्म जनताका बीचमा राजनीति, दल र त्यसका नेताप्रतिको आकर्षण बढ्न सक्दैन । हामी राजनीतिमा किन लाग्ने, पछिल्ला दिनहरूमा राजनीति र राजनीतिक दलका नेताप्रतिको वितृष्णा बढ्दो छ । राजनीतिक दल र नेताहरूको चिन्तन र कार्यशैलीलाई लिएर विभिन्न किसिमका आलोचना हुने क्रम बढ्दो छ । नयाँ पुस्तामा पनि विभिन्न कारणले राजनीतिप्रतिको धारणा बिग्रँदो छ । यसो हुनुको कारण हो, राजनीतिमा हावी भएको व्यक्तिवाद र भ्रष्टीकरण । यी दुई चिजलाई जबसम्म हामी परास्त गर्न सक्दैनौँ, तबसम्म राजनीतिक स्वच्छता कायम हुनै सक्दैन । केका निम्ति लाग्ने भन्ने प्रश्न उठ्ने गरेको छ ।
राजनीतिमा लाग्ने कुराका निश्चित उद्देश्य हुन्छन् । ती उद्देश्यलाई प्रभावकारी रूपमा अगाडि बढाउने कुराका निम्ति निष्ठा, समर्पण चाहिन्छ र सबै काम पारदर्शिताका साथ तथा विधि–प्रक्रिया पालना गरी गरिनुपर्छ । समाज र देश परिवर्तन गर्न, जनताको सेवा गर्न राजनीतिमा लाग्ने हो । देशलाई लुट्न वा राज्यका स्रोतहरूको दोहन गर्न राजनीतिमा लाग्ने होइन । यो गम्भीर प्रश्न हामी प्रत्येकले आफैँसँग सोध्नुपर्ने समय आएको छ । खासगरी नेताहरू त्याग, तपस्या र बलिदानको उदाहरण बन्न सक्नुपर्छ । नेताहरू परिवर्तनको अग्रपङ्क्तिमा उभिन सक्नुपर्छ । अहिलेको राजनीति अत्यन्तै विकृतावस्थामा छ । कतिपय नेताहरू गफमा सिद्धान्त र आदर्शको, स्वच्छता र त्यागको ठूलठूला कुरा गर्छन् र दोहोरो चरित्र राख्ने गर्छन् । यस कारणले पनि यी कुराहरू जनताका बीचमा आलोचनाको विषय बनेको छ । राजनीतिलाई फोहोरी खेलको संज्ञा दिने गरिएको छ । हामी इमानदार र असल कम्युनिष्ट बनेर परिवर्तनको सङ्कल्प गर्नुपर्छ । समाजका सम्पूर्ण विकृति, विसङ्गतिको पहिचान गर्नुपर्छ ।
समाजमा व्याप्त शोषण, उत्पीडनलाई अन्त्य गर्नका निम्ति स्पष्ट योजना र उद्देश्यका साथ अगाडि बढ्नुपर्छ । त्यसका निम्ति माक्र्सवादी सिद्धान्तलाई दह्रो गरी आत्मसात् गर्नुपर्छ । कम्युनिष्ट विचार वा दृष्टिकोण लिएर समाजमा महत्त्वपूर्ण तथा अग्रगामी भूमिका निर्वाह गर्नुपर्छ ।
विद्रोह र नयाँ पार्टीको स्थापना गत २०७५ साल जेठ ३ गते नेपालका दुई ठूला कम्युनिष्ट पार्टी एमाले र नेकपा (माओवादी केन्द्र) एकताबद्ध भई नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) गठन भयो । संसद्मा झण्डै दुई तिहाइको बहुमत पनि त्यही एकीकृत पार्टीसँग थियो । त्यसले जनतामा विकास र रिवर्तनप्रतिको आशा जगायो । तर त्यो एकता टिक्न सकेन । कारण हो, नेतृत्व दक्षिणपन्थी अवसरवादी भासमा भासियो । नेतृत्वमा व्यक्तिवादी प्रवृत्ति, पदमुखी प्रवृति तथा सत्ताको दुरूपयोग गर्ने प्रवृत्ति हावी भयो, भ्रष्टाचारमा चुर्लुम्म डुब्ने काम भयो । त्यसका निम्ति विचार, सिद्धान्तलाई परित्याग गर्ने अनि विदेशीका सामु राष्ट्रको हितलाई तिलाञ्जलि दिने प्रवृत्ति देखा प¥यो ।
त्यसविरुद्ध पार्टीभित्र आवाज उठ्यो, वैचारिक सङ्घर्ष चल्यो । तर, त्यसलाई ठीकसँग सञ्चालन गर्ने ढोका नै बन्द गरियो । सबै ढोका बन्द गर्ने क्रममा संविधान मिचेर प्रतिनिधिसभा विघटन गर्ने काम भयो । अदालतको फैसलामार्फत एकताबद्ध पार्टीलाई टुक्रयाउने काम भयो । एकताअघिको स्थितिमा पार्टी पुग्यो । यी सबै संविधान र लोकतान्त्रिक मूल्यमान्यता विपरीतका कदमको विरोध देशव्यापी र जनव्यापी भयो । सो अवस्थामा हामीले पनि विद्रोहको आवश्यकता महसुस ग¥यौँ । कम्युनिष्ट आन्दोलनलाई पुनर्गठित गर्नुपर्ने आवश्यकताबोध गर्दै नेकपा (एकीकृत समाजवादी) गठन ग¥यौँ । कम्युनिष्ट पार्टीको रक्षा, क्रान्तिकारीकरण र विस्तारका निम्ति हामी नै अगाडि बढ्नुपर्छ भन्ने सङ्कल्पका साथ २०७८ भदौ २ गते निर्वाचन आयोगमा पार्टी दर्ता ग¥यौँ । भदौ ९ गते हामीले पार्टी दर्ताको प्रमाणपत्र पायौँ । हामीले एक वर्षको यात्रा पूरा गरेका छौँ । यसक्रममा हामीले कम्युनिष्ट आन्दोलनलाई अगाडि बढाएका छौँ । हामी कम्युनिष्ट पार्टीमा देखा परेका विकृति र विसङ्गतिको अन्त्य गर्न चाहिरहेका छौँ । हामी नयाँ पुस्तामा पनि विभिन्न कारणले राजनीतिप्रतिको धारणा बिग्रँदो छ । यसो हुनुको कारण हो, राजनीतिमा हावी भएको व्यक्तिवाद र भ्रष्टीकरण । यी दुई चिजलाई जबसम्म हामी परास्त गर्न सक्दैनौँ, तबसम्म राजनीतिक स्वच्छता कायम हुनै सक्दैन ।
हाम्रो पार्टीलाई एक्लै जोगाएर लैजाने मात्र हैन, सिङ्गो कम्युनिष्ट आन्दोलनलाई जोगाएर लैजान र नयाँ उचाइमा पु¥याउन चाहन्छौँ । अरू कम्युनिष्ट पार्टीमा पनि असल इमान्दार व्यक्तिहरू छन् । ती सबै असल, इमान्दार र निष्ठावान् व्यक्तिलाई हामी एकताबद्ध रूपमा लिएर जान चाहन्छौँ । हामी नयाँ पुस्तालाई नयाँ विचारमा उत्प्रेरित गर्न चाहन्छौँ, क्रान्तिकारी सोच र दृष्टिकोणका साथ युवा पुस्तालाई अगाडि लैजान चाहन्छौँ । त्यसका लागि हामीले सिङ्गो पार्टी र कम्युनिष्ट आन्दोलनभित्र देखा परेका जति पनि समस्या छन्, तिनको खोजी गर्नुपर्छ ।
पार्टीलाई युवामाझमा लोकप्रिय बनाउन र जनताको आकर्षणको केन्द्र बनाउन तथा तिनसँग जोडिएका विषयप्रति संवेदनशील बन्नुपर्छ । हामीले नेपाली समाजलाई पछौटेपनबाट कसरी मुक्त गर्न सकिन्छ भन्ने विषयमा गहिरो अध्ययन गर्नु जरुरी छ । पछौटेपनका कारण पत्ता लगाउनुपर्छ । हामीसँग भएकासाधन र स्रोतको कसरी प्रयोग गर्न सकिन्छ भन्नेमा विचार पु¥याउनुपर्छ । हाम्रो देशमा कस्ता साधन–स्रोत छन्, त्यसको व्यापक र समुचित उपयोग गर्नुपर्छ । त्यसमार्फत हामी कसरी समाजवादको दिशातर्फ जान सक्छौँ भन्ने कुराको अध्ययन गर्नुपर्छ । देश बनाउने काममा नमूना सुखी जनता, समृद्ध मुलुक निर्माण गर्ने बाटो समाजवाद नै हो । वैज्ञानिक समाजवादको हाम्रो लक्ष्यले न्याय, समानता र समृद्धिको क्षपोषण गर्छ, देशलाई आर्थिक रूपमा बलियो बनाउने काम गर्नुपर्छ । यसका लागि हामीले विश्वका राम्रा र विकसित मुलुकका अनुभवलाई ात्मसात् गर्न सक्नुपर्छ ।
यी कार्यभार पूरा गर्न हामी राज्य सञ्चालनको तहमा छौँ । तर, राज्य सञ्चालनबाट जनतामा सन्तुष्टि छैन । कनभने हाम्रा कुनै पनि योजनाहरू दूरगामी सोचका साथ बन्ने गरेका छैनन् । कुनै पनि परियोजनाहरूले अपेक्षित परिणाम दिन सकिरहेका छैनन् । कुनै पनि काम गुणस्तरीय रूपमा र समयमा सम्पन्न भएका छैनन् । प्रत्येक क्षेत्रमा रहेको गैरजिम्मेवार प्रवृत्ति र भ्रष्टीकरणको प्रवृत्तिले गम्भीर समस्या खडा गर्ने गरेको छ । यी सबै कुरामा रहेका कमजोरी खोजी गरी त्यसलाई सुधार गर्नु आवश्यक छ । हामी कसरी अरूभन्दा भिन्न र असल छौँ भन्ने कुरा व्यवहारमा देखाउन सक्नुपर्छ ।
राजनीतिक शक्ति र प्रवृत्ति
नेपाली समाजमा प्रजातान्त्रिक समाजवादका नाममा उदार पूँजीवादको वकालत गर्नेहरूको एउटा पङ्क्ति छ । त्यसको नेतृत्व नेपाली कांग्रेसले गरेको छ । कांग्रेसबाट यो देशको रूपान्तरण सम्भव छैन । अर्को शक्ति छ, राजतन्त्रका हिमायतीहरूको । तिनीहरूले राजतन्त्र फर्काउने दिउँसै सपना देखिरहेका छन् । नेपालमा राजतन्त्र पुनस्थापना हुने गुञ्जायस छैन ।
अर्को शक्ति छ, विदेशीहरूको हितका निम्ति, उनीहरूको स्वार्थ रक्षाका निम्ति काम गर्ने । यी हामी नयाँ पुस्तालाई नयाँ विचारमा उत्प्रेरित गर्न चाहन्छौँ, क्रान्तिकारी सोच र दृष्टिकोणका साथ युवा पुस्तालाई अगाडि लैजान चाहन्छौँ । त्यसका लागि हामीले सिङ्गो पार्टी र कम्युनिष्ट आन्दोलनभित्र देखा परेका जति पनि समस्या छन्, तिनको खोजी गर्नुपर्छ ।वैज्ञानिक समाजवादको हाम्रो लक्ष्यले न्याय, समानता र समृद्धिको पक्षपोषण गर्छ, देशलाई आर्थिक रूपमा बलियो बनाउने काम गर्नुपर्छ । यसका लागि हामीले विश्वका राम्रा र विकसित मुलुकका अनुभवलाई आत्मसात् गर्न सक्नुपर्छ ।ज्ञद्ध कम्युनिष्ट पार्टीको क्रान्तिकारी पुनर्गठनविभिन्न प्रकारका शक्तिविरुद्ध, परिवर्तनको हिमायती भएर कम्युनिष्ट पार्टी अगाडि बढ्नुपर्छ । कम्युनिष्ट पार्टीभित्र पनि जडसूत्रवादी, यथास्थितिवादी र उग्रवामपन्थी प्रवृत्ति व्याप्त छ । बुर्जुवा पार्टीमा रहेका विकृति, विसङ्गतिहरू कम्युनिष्ट पार्टीमा पनि हामी पाइरहेका छौँ । त्यसै कारण हामीले कम्युनिष्ट आन्दोलनको पुनर्गठन र रूपान्तरण गर्दै अगाडि बढ्नु जरुरी छ ।
त्यसका निम्ति हामीले नयाँ पार्टी स्थापना गरेका हौँ । दक्षिणपन्थी अवसरवाद, व्यक्तिवाद र आत्मसमर्पणवादी सोचबाट मुक्त भएर मात्रै यो नयाँ पार्टीले कम्युनिष्ट आन्दोलनको पुनर्गठन र रूपान्तरण गर्न सक्छ । दक्षिणपन्थी भड्काउका विरुद्ध एकजुट भएर मात्रै हामी यस अभियानलाई सार्थकता दिन सक्छौँ । त्यसका निम्ति सामूहिकताको सिद्धान्त तथा कमिटी प्रणालीको व्यवस्थालाई बलियो गरी समाउनुपर्छ । नीतिप्रधान पार्टीको निर्माण गर्ने कुराबाट मात्रै सही अर्थमा कम्युनिष्ट आन्दोलनको रक्षा र विकास गर्न सकिन्छ । त्यसका लागि हामीले गहिरो गरी माक्र्सवाद–लेनिनवादका सिद्धान्तको अध्ययन गर्नुपर्छ, पार्टी पङ्क्तिलाई प्रशिक्षित गर्ने काम गर्नुपर्छ । माक्र्सवादको ज्ञान हासिल गरेका, त्याग र समर्पणको भावनाले ओतप्रोत नयाँ युवा पुस्ताको उत्पादनबाट मात्रै कम्युनिष्ट आन्दोलनको विकास सम्भव छ । माक्र्सवादले हामीलाई सिकाएको छ, “आँट गर ! लागिराख ! असम्भव भन्ने केही छैन । ”अन्त्यमा, हामी यतिबेला कम्युनिष्ट आन्दोलनको रक्षाका लागि प्रतिबद्ध भएर लागेका छौँ ।
देशभक्त, कर्मठ र श्रमजीवी वर्गका पक्षधर युवाहरूलाई गोलबन्द गरेर हामी समतामूलक समाज निर्माण गर्ने अभियानमा पनि जुटिरहेका छौँ । प्रत्येक नागरिकको गाँस, बास, कपास,स्वास्थ्य, शिक्षा र रोजगारी जस्ता आधारभूत आवश्यकता पूरा गर्ने कार्यमा खट्न हामी सदैव तत्पर छौँ । त्यसका लागि हामीले विद्रोहमार्फत नयाँ कम्युनिष्ट पार्टी निर्माण ग¥यौँ । अब हामी जनताको मन जितेर काममा लाग्न र समाजवादका अभियानमा अघि बढ्न तयार हुनुपर्छ । तसर्थ, सत्य र न्यायको पक्षपोषण गर्दै र जनताको हितको काममा लागेका हुँदा हामी अवश्य सफल हुनेछौँ । अब, हामी कम्युनिष्ट पार्टीका नेता कार्यकर्ता समाजवाद निर्माणका बाटामा अग्रसर बन्नुको विकल्प छैन, समाजवाद ल्याउनुको विकल्प छैन । आउनुस्, हामी देशभक्ति र क्रान्तिकारी भावनाले अभिप्रेरित भई समाजवाद निर्माण गर्ने बाटामा हातमा हात र काँधमा काँध मिलाएर अघि बढौंँ । हाम्रो अविचलित यात्राले लक्ष्य प्राप्ति अवश्य हुनेछ । ‘सुखी नेपाली र समृद्ध नेपाल’ को राष्ट्रिय आकाङ्क्षा अवश्य पूरा हुनेछ । दक्षिणपन्थी अवसरवाद, व्यक्तिवाद र आत्मसमर्पणवादी सोचबाट मुक्त भएर मात्रै यो नयाँ पार्टीले कम्युनिष्ट आन्दोलनको पुनर्गठन र रूपान्तरण गर्न सक्छ ।
दक्षिणपन्थी भड्काउका विरुद्ध एकजुट भएर मात्रै हामी यस अभियानलाई सार्थकता दिन सक्छौँ । त्यसका निम्ति सामूहिकताको सिद्धान्त तथा कमिटी प्रणालीको व्यवस्थालाई बलियो गरी समाउनुपर्छ । नीतिप्रधान पार्टीको निर्माण गर्ने कुराबाट मात्रै सही अर्थमा कम्युनिष्ट आन्दोलनको रक्षा र विकास गर्न सकिन्छ । त्यसका लागि हामीले गहिरो गरी माक्र्सवाद–लेनिनवादका सिद्धान्तको अध्ययन गर्नुपर्छ, पार्टी पङ्क्तिलाई प्रशिक्षित गर्ने काम गर्नुपर्छ ।माक्र्सवादले हामीलाई सिकाएको छ, “आँट गर ! लागिराख ! असम्भव भन्ने केही छैन । ( समाजवादबाट )
अध्यक्ष
नेकपा ( एकीकृत समाजवादी )
-1732011400.jpeg)
-1731919476.jpg)
-1731916640.jpeg)
-1731915639.jpg)